Ημερίδα "Ζητήματα Μεταφυσικής στον Πρώιμο Νεοπλατωνισμό: Είδος και ύλη στη φιλοσοφία του Πορφυρίου και του Ιαμβλίχου"

Οι άμεσοι διάδοχοι του Πλωτίνου βρέθηκαν αντιμέτωποι με δύο δυσκολίες εγγενείς στο φιλοσοφικό σύστημα του δασκάλου τους. Η πρώτη δυσκολία αφορούσε στον τρόπο κατά τον οποίον η πολλαπλότητα των Ειδών, τα οποία συνιστούν το Ον και την Ουσία, απορρέει από την υπερουσιότητα της μιας και μοναδικής αρχής, του Ενός ή του Αγαθού. Η δεύτερη συνδεόταν με το γεγονός ότι η ύλη, θεωρούμενη ως «μεταφυσικό κακό» (O’Meara 1991) και ως πλήρης στέρηση μορφής, ως παντελής απροσδιοριστία, προέρχεται από το Εν. Πώς είναι δυνατόν το κακό να πηγάζει από το Αγαθό; Και πώς τα άυλα και ασώματα Είδη μορφοποιούν την αισθητή ύλη;

Η ημερίδα «Είδος και ύλη στη φιλοσοφία του Πορφυρίου και του Ιαμβλίχου» επιχειρεί να διερευνήσει τις λύσεις που προτείνουν οι δύο σημαντικότεροι, μετά τον Πλωτίνο, εκπρόσωποι του πρώιμου Νεοπλατωνισμού, ο μαθητής και εκδότης του Πλωτίνου Πορφύριος από την Τύρο της Φοινίκης (π. 234-305) και, εν συνεχεία, ο Ιάμβλιχος από τη Χαλκίδα της Κοίλης Συρίας (π. 250-325), πιθανώς μαθητής του Πορφυρίου. Καταγίνεται έτσι με ζητήματα μεταφυσικής και φυσικής φιλοσοφίας, τα οποία, παρά το γεγονός ότι, κατά τις τελευταίες δεκαετίες, συγκεντρώνουν όλο και μεγαλύτερο ερευνητικό ενδιαφέρον, έχουν μελετηθεί λιγότερο σε σχέση προς άλλες όψεις του πολύπλευρου έργου του Πορφυρίου και του Ιαμβλίχου. Αυτό οφείλεται, εν μέρει, στην αποσπασματικοτητα των πραγματειών στις οποίες εκτίθενται τα πολύπλοκα οντολογικά συστήματα των φιλοσόφων αυτών και, εν μέρει, στην άποψη κατά την οποία η συμβολή του Πορφυρίου και του Ιαμβλίχου στη νεοπλατωνική μεταφυσική υπήρξε ήσσονος σημασίας, άποψη μέχρι πρότινος τροφοδοτούμενη και από την απουσία εκδόσεων των σχετικών αποσπασμάτων.

Θα επικεντρωθούμε σε ερωτήματα όπως: Πώς η πρόσληψη του αριστοτελικού υλομορφισμού από τον Αλέξανδρο Αφροδισιέα (Chiaradonna 2005, Rashed 2007) μέχρι και τον Πλωτίνο αξιοποιείται στο πλαίσιο της θέσεως περί συμφωνίας Πλάτωνα και Αριστοτέλη (Karamanolis 2004), την οποία προάγει ιδιαιτέρως το έργο του Πορφυρίου; Ποιος ο ρόλος του Πορφυρίου και του Ιαμβλίχου στη μετάβαση από την πλωτίνεια θεώρηση της ύλης ως “μεταφυσικού κακού” στη θεωρία του Πρόκλου για το κακό ως “παρυπόσταση” (Steel 1998, Opsomer 2001); Πώς οι απόψεις του Πορφυρίου και του Ιαμβλίχου για την ύλη και το Είδος συνδέονται με τις αντιλήψεις τους περί αισθητού κάλλους, ιδίως στην τέχνη, αλλά και με τη διαφωνία τους ως προς τον ρόλο της θεουργίας; Με ποιους τρόπους επιχειρούν να “γεφυρώσουν” το χάσμα μεταξύ της απολύτως υπερβατικής πρώτης αρχής και του ‘Οντος; Θα θυμηθούμε εδώ τη διδασκαλία του Πορφυρίου περί ασωμάτων (Chiaradonna 2007, Viltanioti 2017) καθώς και την απόπειρά του να συγκεράσει υπερβατικότητα και «σύνταξιν» ή «συναρίθμησιν» των αρχών (366F-367F Smith) στα ανώτερα οντολογικά επίπεδα (Smith 1987 = Id. 2011, XIV), σχηματίζοντας έτσι τριάδες. Αυτή η τριαδική μεταφυσική, που σχετίζεται, καθώς φαίνεται, και με την ερμηνεία των Χαλδαϊκών Χρησμών, παραπέμπει, εξ άλλου, στο αποδιδόμενο στον Πορφύριο ή στον κύκλο του (Hadot 1968, βλ. και Chiaradonna 2014, Id. 2022, Smith 2007= Id. 2011, XV, Id. 2015, contra Edwards 1990, Bechtle 1999, Corrigan 2000, Rasimus 2011) ανώνυμο Υπόμνημα στον Παρμενίδη, το οποίο άσκησε επίδραση στη Χριστιανική τριαδολογία του Μάριου Βικτωρίνου (Tommasi 2021) και του Συνεσίου Κυρήνης (Viltanioti 2021). Αναπτύσσοντας περαιτέρω την τριαδική μεταφυσική του Πορφυρίου, ο Ιάμβλιχος ανοίγει νέους δρόμους, θέτοντας το «παντελῶς ἄρρητον Ἕν» πάνω από το  «ἁπλῶς Ἓν», το οποίο ακολουθείται, μέσω του Πέρατος και του Απείρου, από τὸ «Ἓν ῎Ον» και, εν συνεχείᾳ, από τον Νου. Με τον τρόπο αυτό, διασφαλίζεται η απόλυτη υπερβατικότητα της πρώτης αρχής, ενώ, ταυτοχρόνως, μια σειρά από ενδιάμεσα επίπεδα εξασφαλίζουν τη μετάβαση από την πρώτη αρχή στη δυναμική πολλαπλότητα του ‘Οντος. Φαίνεται, μάλιστα, πως η θεωρία των Ενάδων, των απολύτως απλών υπερνοητών προτύπων των Ειδών, ανάγεται στην Ιαμβλίχεια ανάγνωση του πλατωνικού Παρμενίδη (Dillon 1993, Clark 2010, Mesyats 2012). Πώς σχετίζονται οι θεϊκές Ενάδες με τα Είδη; Και πώς οι θεοί, τους οποίους ο Πλωτίνος τοποθετούσε στο επίπεδο του Ὀντος, γίνονται στον Ιάμβλιχο τα υπερούσια «ρίζώματα» των Ειδών, προοικονομώντας έτσι το θεολογικό σύστημα του Πρόκλου;

Μέσα από τη διερεύνηση αυτών και άλλων συναφών ερωτημάτων, θα επιχειρήσουμε να εντοπίσουμε όχι μόνο τα σημεία εκείνα που διαφοροποιούν τη διδασκαλία του Πορφυρίου από αυτή του Ιαμβλίχου αλλά και τα στοιχεία που τις συνέχουν, υποστηρίζοντας, ταυτοχρόνως, τη στενή διασύνδεση φυσικής και μεταφυσικής στον νεοπλατωνισμό του ύστερου τρίτου και του πρώιμου τέταρτου αιώνα.

 

Ομιλητές:

Yury Arzhanov
(Πανεπιστήμιο του Σάλτσμπουργκ)
Porphyry’s Notion of Matter in the Light of Recent Discoveries:
The Treatise On Principles and Matter Preserved in Syriac

Michael Griffin
(Πανεπιστήμιο της Βρετανικής Κολομβίας)
Attention and Inspiration:
Porphyry and Iamblichus on Living in Intelligible and Material Worlds

Irmgard Männlein-Robert
(Πανεπιστήμιο της Τυβίγγης)
Zeus as Nous: From Matter to Form via Symbols
(Porph. Περί ἀγαλμάτων 354F Smith)

Anne Sheppard
(Ρόγιαλ Χολογουεϊ, Πανεπιστήμιο του Λονδίνου)
The Iamblichean Soul and the Problem of Evil


Για περισσότερες πληροφορίες κι εγγραφή πατήστε ΕΔΩ