Η πόλη στους νεότερους χρόνους

Το πρόγραμμα, σε συνεργασία με τα Γ.Α.Κ. (Αρχεία Νομού Κυκλάδων), απέβλεψε κυρίως στη δημιουργία μιας υποδειγματικής βάσης δεδομένων για την Ερμούπολη της Σύρου (19ος-20ός αιώνας), με βασικότερες πηγές το δημοτολόγιο, τις απογραφές πληθυσμού, τις ληξιαρχικές πράξεις, τα συμβολαιογραφικά και δικαστικά αρχεία, τα πρακτικά του δημοτικού συμβουλίου, τα αρχεία των εκπαιδευτικών και φιλανθρωπικών ιδρυμάτων, και λοιπές μαρτυρίες που αποτελούν σειρά.  Η Ερμούπολη, πόλη που δημιουργήθηκε μέσα στο 1821,  επιλέχθηκε για τον σημαντικό  ρόλο που διαδραμάτισε τον 19ο αιώνα ως βασικός παράγοντας του εμπορίου της Δυτικής Ευρώπης με την Οθωμανική Αυτοκρατορία και τη Νότιο Ρωσία, και για τη βαρύτητα που είχε η γενικότερη ανάπτυξή της στο ελληνικό κράτος. Επιλέχθηκε επίσης γιατί υπήρχε διαθέσιμο  το αρχείο του Δήμου της Ερμούπολης, το οποίο είχε ταξινομηθεί, μεταξύ 1976-1982,  από τα μέλη και τους συνεργάτες της Εταιρείας Μελέτης Νέου Ελληνισμού, που είναι περισσότερο γνωστή από το ιστορικό περιοδικό της Μνήμων.

Ως επιστημονικός υπεύθυνος αυτής της ταξινόμησης o Χρήστος Λούκος συνέχισε την προσπάθεια εντοπισμού νέου αρχειακού υλικού για την Ερμούπολη, το οποίο κάλυπτε και πολλές πλευρές της ιστορίας της Άνω Σύρου, του άλλου Δήμου του νησιού, αλλά και όλων των υπόλοιπων νησιών των Κυκλάδων, αφού η πόλη του Ερμού αποτελούσε το διοικητικό τους κέντρο με όλες της δημόσιες και άλλες υπηρεσίες της περιοχής. Η προσπάθεια αυτή ήταν πάντα σε συνεργασία με τους εκάστοτε συναδέλφους που αποτελούσαν το προσωπικό του τοπικού αρχείου της Ερμούπολης, το οποίο από τις αρχές του 1990 αποτέλεσε τα ΓΑΚ-Αρχεία Νομού Κυκλάδων και τελευταία μετονομάστηκε, ατυχώς, σε ΓΑΚ Σύρου.

Το προσωπικό αυτό έφερε και φέρει το κύριο βάρος του εντοπισμού, της διάσωσης, ταξινόμησης και συντήρησης του αρχειακού υλικού. Επειδή όμως ήταν πάντα ολιγομελές και τα αρχεία πού είχαν εντοπιστεί στο νησί πολλά που κινδύνευαν άμεσα να καταστραφούν, ο υπεύθυνος του προγράμματος, όταν έγινε καθηγητής στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, ενέταξε στις δραστηριότητές του ταξινομικές αποστολές φοιτητριών και φοιτητών του Τμήματος στη Σύρο, ώστε να ενισχυθεί η παραπάνω προσπάθεια. Στο συνημμένο αρ. 1 αναλύεται η ταξινομική προσπάθεια με τη βοήθεια των προπτυχιακών φοιτητών στην Ερμούπολη από το 1995-2009. Στο ίδιο συνημμένο φαίνεται και η από το 2000-2012 παράλληλη συνεργασία με τους μεταπτυχιακούς φοιτητές (παρατίθεται και σχετικός πίνακας με τα ονόματά τους), κυρίως του ίδιου Τμήματος  Ιστορίας και  Αρχαιολογίας, για την ταξινόμηση των δημοτικών αρχείων και άλλων δήμων: της Κέας (2000-2002, βλ. συνημμένα αρ. 2 και 2α), της Αμοργού (2003-2010, βλ. συνημμένο αρ. 3), των Βιλίων Αττικής (2006-2008), της Σύμης (2006-2010 βλ. συνημμένο αρ. 4), της Άνω Σύρου (2009-2011, βλ. συνημμένα αρ. 5 και 5α), και του Αιγίου (2005). Η ταξινόμηση όλων αυτών των αρχείων ολοκληρώθηκε, πλην του Αιγίου που δεν συνεχίστηκε, και έγινε εφικτή με την κάλυψη από τους αντίστοιχους δήμους του φαγητού και της στέγης των μελών της κάθε ομάδας και εν μέρει των εισιτηρίων∙ δεν υπήρξε άλλη αμοιβή.

Από νωρίς διαπιστώθηκε ότι η μηχανογράφηση ορισμένων σημαντικών τεκμηρίων που προέκυψαν από τις ταξινομήσεις, θα μπορούσε να βοηθήσει τους ερευνητές προσφέροντας πλήθος ιστορικών πληροφοριών. Η μηχανογράφηση αυτή εντάχθηκε στο πρόγραμμα του ΙΜΣ για τις πόλεις. Το ΙΜΣ ανέλαβε την κάλυψη της δαπάνης  για τη μηχανογράφησης κυρίως των τεκμηρίων της Ερμούπολης, ενώ οι δήμοι της Κέας και της Αμοργού χρηματοδότησαν τα όσα έγιναν για τα δικά του νησιά. Επιλέχθηκαν εκείνα  τα τεκμήρια που δεν ήταν μεμονωμένα αλλά συνιστούσαν σειρές και συγχρόνως αποτελούσαν βασική προϋπόθεση για μια συνολικότερη εικόνα της κοινωνίας στην οποία αναφέρονταν: δημοτολόγια, απογραφές, πρακτικά κλπ. (βλ. αναλυτικά στη συνέχεια).

Σε όλη αυτή την προσπάθεια πολλοί και ποικιλοτρόπως συνέβαλαν: το προσωπικό των ΓΑΚ-Αρχεία Νομού Κυκλάδων, τεχνικοί σε προγράμματα πληροφορικής, μεταπτυχιακοί φοιτητές  και άλλοι. Επιδιώχθηκε το αποτέλεσμα να πληροί τους βασικούς όρους ιστορικής και τεχνικής επάρκειας και υπεύθυνης καταχώρισης των δεδομένων.

Επιστημονικός Υπεύθυνος: Χρήστος Λούκος 

Ερευνητική ομάδα: Οι φοιτητές του μεταπτυχιακού προγράμματος "Σύγχρονη Ελληνική και Ευρωπαϊκή Ιστορία" του Τομέα Ιστορίας Νεοτέρων Χρόνων του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης: Νικόλαος Αργυρόπουλος (1994-1996), Αργυρώ Βατσάκη (1996-1999), Σάββας Χαραλάμπους (2000-2004), Βασιλική Λαφιατόγλου (2003), Αντώνης Στρατάκης (2005), Ρένια Γιορδαμπλή (2005), Μαρία Μπατσιούλα (2005), Μαριάννα Σφακιανάκη (2006- 2007), Σπύρος Δημανόπουλος (2003-2008), Απόστολος Τόντι (2008-2011), Κατιλένα Σταθάκου (υποψήφια διδάκτορας)

Συνεργαζόμενοι ερευνητές: Olivier Zeller (καθηγητής Ιστορίας των πόλεων, Πανεπιστήμιο Lyon II), Αγγελική Ψιλοπούλου (προϊσταμένη των  Γ.Α.Κ., Αρχεία Νομού Κυκλάδων), Τάινα Χιέταλα (ταξινόμος Γ.Α.Κ., Αρχεία Νομού Κυκλάδων),  Δημήτρης Δημητρόπουλος (ερευνητής στο Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών), † Εύη Ολυμπίτου (επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου),  Γιάννης Γιαννιτσιώτης (λέκτορας στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας- Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου), Μαρία Δαμηλάκου (λέκτορας στο Τμήμα Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου),  

Άλλοι συνεργάτες του προγράμματος: † Γιάννης Αλεξάνδρου και Φοίβος Βιλανάκης, προγραμματιστές ΗΥ.

Στόχος του προγράμματος

Το πρόγραμμα, σε συνεργασία με τα Γ.Α.Κ. (Αρχεία Νομού Κυκλάδων), απέβλεψε κυρίως στη δημιουργία μιας υποδειγματικής βάσης δεδομένων για την Ερμούπολη της Σύρου (19ος-20ός αιώνας), με βασικότερες πηγές το δημοτολόγιο, τις απογραφές πληθυσμού, τις ληξιαρχικές πράξεις, τα συμβολαιογραφικά και δικαστικά αρχεία, τα πρακτικά του δημοτικού συμβουλίου, τα αρχεία των εκπαιδευτικών και φιλανθρωπικών ιδρυμάτων, και λοιπές μαρτυρίες που αποτελούν σειρά. Η βάση αυτή, που εμπλουτίστηκε και με πηγές που αφορούν σε άλλες ελληνικές πόλεις,

• θα παρέχει στοιχεία σε κάθε ενδιαφερόμενο ερευνητή
• θα επιτρέψει ποικίλες συγκρίσεις επί πολλών θεμάτων
• θα ενθαρρύνει μελέτες για τη νεοελληνική πόλη, οι οποίες δεν θα προσκρούουν στην αδυναμία επεξεργασίας πολλαπλών δεδομένων
• θα βοηθήσει στην ένταξη της νεοελληνικής πόλης σε ένα ευρύτερο πλαίσιο ερευνών που διεξάγονται στην Ελλάδα και το εξωτερικό για το αστικό φαινόμενο
• θα υποστηρίξει τη διδασκαλία και έρευνα στο Πανεπιστήμιο Κρήτης.

Προϊόντα του προγράμματος

Βάσεις δεδομένων 

• Δημοτολόγιο της Ερμούπολης (19ος αιώνας-1945) (45.000 εγγραφές περίπου) 
  Για κάθε δημότη σημειώνονται : το ονοματεπώνυμο, η ηλικία, το επάγγελμα, η καταγωγή, ο χρόνος εγκατάστασης στην πόλη κλπ.
• Απογραφές της Ερμούπολης των ετών 1860, 1870, 1878 (19.000 εγγραφές περίπου)
  Οι απογραφές αυτές έγιναν επιτόπου, σπίτι προς σπίτι, και παρέχουν πλήθος πληροφοριών: διασπορά ατόμων και ομάδων στο χώρο ( με κριτήρια οικονομικά, γεωγραφικής προέλευσης κ.α.), αριθμός ατόμων κατά οικογένεια, παρουσία απλής ή διευρυμένης οικογένειας, ηλικίες, επαγγέλματα, υπηρετικό προσωπικό, μεταβολές από την μία απογραφή στην άλλη κλπ.
• Καταγραφή σε περιλήψεις και μηχανογράφηση των πρακτικών του Δημοτικού Συμβουλίου Ερμουπόλεως (1840-1951)
  Καταγράφονται εν συντομία, σε 2.500 περίπου περιλήψεις, όλες οι πληροφορίες των πρακτικών και επιλέγονται λέξεις κλειδιά για την αναζήτηση ονομάτων και θεμάτων που περιέχονται σ' αυτές. Ο πλούτος των στοιχείων που αποδεσμεύονται οφείλεται, μεταξύ των άλλων, στο γεγονός ότι η δημοτική αρχή μετείχε ουσιαστικά, τουλάχιστον το 19ο αιώνα, σε όλες σχεδόν τις κοινωνικές λειτουργίες της πόλης. Προβάλλεται, επίσης, η στρατηγική των ηγετικών ομάδων, εκπρόσωποι των οποίων είναι μέλη του δημοτικού συμβουλίου, για όλα τα ζητήματα της τοπικής κοινωνίας.
• Μητρώο αρρένων του δήμου Ερμούπολης (1845-1912) (Περίπου 26.000 εγγραφές)
• Καταγραφή αφιχθέντων Μικρασιατών προσφύγων του 1922 στη Σύρο
  Μεγάλο κατάστιχο με 7.800 εγγραφές περίπου. Καταγραφή κατά οικογένειες, ηλικίες, προέλευση, επαγγέλματα κλπ. Από τους 7000 πρόσφυγες που αποβιβάστηκαν στο νησί και καταγράφηκαν, εγκαταστάθηκαν τελικά οι μισοί περίπου, οι οποίοι όχι μόνο ανανέωσαν πληθυσμιακά την Ερμούπολη, αλλά και συνέβαλαν στη δημιουργία νέων κοινωνικών και πολιτισμικών πραγματικοτήτων.
• Δημοτολόγιο Μικρασιατών προσφύγων 
  500 περίπου άνδρες από τους παραπάνω πρόσφυγες έγιναν δημότες Ερμούπολης. Η καταγραφή των προσωπικών τους δεδομένων συνήθως συνοδεύεται από φωτογραφία τους, που απεικονίζεται στη βάση
• Γάμοι Ερμουπολιτών (1859-1925)
  Αποδελτιώνονται περίπου 9.000 ληξιαρχικές πράξεις γάμου του δήμου Ερμούπολης. Τα αντλούμενα στοιχεία αφορούν τους γάμους, τον γαμπρό, τη νύφη και τους γονείς τους)
• Θάνατοι Ερμουπολιτών (1876-1878, 1892-1898) (Περίπου 5.200 εγγραφές)
  Αποδελτιώνονται τρία πρόχειρα βιβλία αποβιώσεων του δήμου Ερμούπολης. Πληροφορίες για τους θανάτους, τον θανόντα, το αίτιο του θανάτου, τους μάρτυρες κλπ. 
• Εκλογικοί κατάλογοι Ερμουπολιτών (1889, 1914)
  Αντίστοιχα περίπου 5.500 και 8.700 εγγραφές. Καταχωρούνται μεταξύ άλλων, το επάγγελμα, η καταγωγή, και η ηλικία των εκλογέων
• Εκλογικός κατάλογος Σύρου (1910) (Περίπου 1.500 καταχωρήσεις)
  Αφορά τους κατοίκους, καθολικούς το θρήσκευμα, του γειτονικού με την Ερμούπολη δήμου Σύρου
• Συμβολαιογράφοι Ερμουπόλεως
  Έχουν αποδελτιωθεί οι περιλήψεις 4.300 περίπου πράξεων του συμβολαιογράφου Κωνσταντίνου Αγγελίδη (1854-1855, 1859-1860)
• Εκλογικοί κατάλογοι δήμου Πειραιά (1866, 1878, 1888, 1895) (Περίπου 17.000 εγγραφές)
• Φορολογικοί κατάλογοι Πειραιωτών των ετών 1887 και 1892.
  1.815 εγγραφές επιτηδευματιών. Μεταξύ των πεδίων: είδος επιτηδεύματος, τοποθεσία καταστήματος ή οίκου, ετήσιο ενοίκιο
• Δημοτολόγιο Κέας (1852) (Περίπου 4.600 εγγραφές)
  Με την οικονομική ενίσχυση του δήμου Κέας, όπως και οι επόμενες βάσεις δεδομένων
• Δημοτολόγιο Κέας (1901) (Περίπου 6.000 εγγραφές)
• Δημοτολόγιο Μικρασιατών Προσφύγων του 1922 στην Κέα (Περίπου 800 εγγραφές)
• Εκλογικοί κατάλογοι Κέας (1879, 1901, 1910, 1928, 1946, 1963) (Περίπου 9.000 εγγραφές)
• Προσωπική εργασία κατοίκων Κέας (1878)
  Καταγραφή (ονοματεπώνυμο, επάγγελμα κλπ) 1.572 ατόμων που προσέφεραν προσωπική εργασία στην εκτέλεση κυρίως δημοτικών έργων
• Απογραφές της Αμοργού των ετών 1870 και 1878
  Οι απογραφές αυτές έγιναν σπίτι προς σπίτι. Περίπου 4.600 εγγραφές. Με την οικονομική ενίσχυση του δήμου Αμοργού, όπως και οι επόμενες βάσεις δεδομένων
• Εκλογικός κατάλογος δήμου Αμοργού (1877) (Περίπου 700 εγγραφές)
• Εκλογικοί κατάλογοι δήμου Αιγιάλης/Θολαρίων (1887, 1928, 1947) (Περίπου 1.000 εγγραφές)
• Εκλογικός κατάλογος Κέρκυρας (1871) (Περίπου 6.800 εγγραφές)
• Απογραφή πληθυσμού του Ναυπλίου (1825) (Περίπου 2.300 εγγραφές)
  Πρόκειται για δύο κατάστιχα όπου σημειώνονται όχι μόνον οι κάτοικοι της πόλης αλλά και οι πρόσφυγες που κατέφυγαν σ' αυτήν λόγω της απειλής του Ιμπραήμ.
• Α΄ Δημοτολόγιο του Ρεθύμνου (1900-1927) (12.000 εγγραφές περίπου)
  Πολλοί από τους εγγραφόμενους δημότες είναι μουσουλμάνοι που αποχώρησαν το 1922, καθώς και οι αφικνούμενοι Μικρασιάτες πρόσφυγες
• Μικρασιάτες πρόσφυγες στην Αργεντινή: όπως καταγράφονται 1) στους καταλόγους επιβατών των πλοίων που μετέφεραν τους μετανάστες στο Buenos Aires, 2) στα μητρώα του ελληνικού προξενείου του Buenos Aires. Η βάση δημιουργήθηκε από τη Μαρία Δαμηλάκου.

Βάσεις δεδομένων υπό επεξεργασία που δεν έχουν αναρτηθεί στο διαδίκτυο:

• Γεννήσεις Ερμουπολιτών (1859-1925)  (ληξιαρχικές πράξεις γεννήσεων του δήμου Ερμούπολης)    
• Βιβλιοθήκες των Συριανών λογίων Σταύρου Ι. Βαφία, Ανδρέα Δρακάκη και Μάνου Ελευθερίου
  Οι βιβλιοθήκες αυτές βρίσκονται στα ΓΑΚ ν.Κυκλάδων στην Ερμούπολη. Περιέχουν, μεταξύ άλλων, σπάνια έντυπα του 18ου και 19ου αιώνα, και κυρίως μια πολύτιμη συλλογή ερμουπολίτικων εκδόσεων. Οι εν λόγω κατάλογοί τους, σε ψηφιακή μορφή, βρίσκονται κι αυτοί στα ΓΑΚ του νομού Κυκλάδων.

Βιβλιογραφίες (μηχανογραφημένες)

• Βιβλιογραφία για την Ερμούπολη και τη Σύρο γενικότερα, 19ος-20ός αιώνας
• Βιβλιογραφία για την πόλη στους νεότερους χρόνους

Συλλογή αρχειακού και άλλου υλικού - Ταξινομήσεις αρχείων

• Το υλικό των παραπάνω βάσεων σε φωτοτυπίες ή ψηφιακή μορφή.  
• Συμμετοχή στην ταξινόμηση αρχειακού υλικού στη Σύρο, Κέα, Αμοργό, Αίγιο, Σύμη και Βίλια.

Δημοσιεύσεις

• Χρήστος Λούκος, «Illusions and Realities at the end of the Nineteenth Century: An Attempt to   Construct a Railway Line on the Island of Syros», στο: Philip Carabot (ed.), Greek Society in t he Making, 1863-1913: Realities, Symbols and Visions, Aldershot, Hampshire, Variorum, 1997, σ. 131-144.
• Χρήστος Λούκος, «Θάνατοι από πείνα στη Σύρο, 1941-1944. Μύθοι και πραγματικότητες», Δελτίο Κέντρου Ερεύνης της Ιστορίας του Νεωτέρου Ελληνισμού της Ακαδημίας Αθηνών, τ. 1 (1998), σ. 191-202.
• Χρήστος Λούκος, «Les petites villes en Grèce (1830-1912). Problèmes de définition et de hiérarchie», στον τόμο: Olivier Zeller (dir.), Petites villes d'Europe, αφιέρωμα στα: Cahiers d'histoire, τ. XLIII/3-4 (1998), σ. 587-602.
• Χρήστος Λούκος, «Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες στην Ερμούπολη. Πρώτες υποθέσεις μιας έρευνας για τα προβλήματα εγκατάστασης και ενσωμάτωσης», Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας (εκδ.), Ο ξεριζωμός και η άλλη πατρίδα. Οι προσφυγουπόλεις στην Ελλάδα. Επιστημονικό Συμπόσιο (11 και 12 Απριλίου 1997), Αθήνα [1999], σ. 203-214.
• Χρήστος Λούκος, «Η πόλη και οι νεκροί της (Ερμούπολη, 19ος αιώνας)», στον τόμο: Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού (εκδ.), Η Πόλη στους Νεότερους Χρόνους. Διεθνές συνέδριο (Αθήνα 27-30 Νοεμ. 1997), Αθήνα 2000.
• Χρήστος Λούκος, Πεθαίνοντας στη Σύρο τον 19ο αιώνα. Οι μαρτυρίες των διαθηκών, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2000.
• Χρήστος Λούκος, «Τα δημογραφικά της κατοχής. Μερικές προτάσεις για την συστηματική αξιοποίησή τους», Αρχειοτάξιο τχ. 3 (Μάϊος 2001), σ. 90-93.
• Χρήστος Λούκος, «Μικρές και μεγάλες πόλεις», Χρήστος Χατζηιωσήφ (επιμ.), Ιστορία της Ελλάδας του 20ου αιώνα. Ο μεσοπόλεμος 1922- 1940, τόμος Β1, Αθήνα, Βιβλιόραμα, 2002, σ. 133-135.
• Χρήστος Λούκος(επιμ.), Δημοτική Βιβλιοθήκη Ερμουπόλεως. Κατάλογος, μέρος πρώτο: έντυπα του παλαιού βιβλίου εισαγωγής, καταγραφή: Οντέτ Βάρων- Βασάρ, Μαρίζα Δαλεζίου, εκδ. Δημοτική Βιβλιοθήκη Ερμουπόλεως- Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού, Ερμούπολη 2003, 659 σ.
• Χρήστος Λούκος, «Families and family structure in a Neo- Hellenic city: Hermoupolis inn the mid- 19th century», The history of the Family, τχ. 9 (2004), σελ. 317- 324
• Χρήστος Λούκος, «Η ελληνική πρωτεύουσα, 1890-1912», Χριστίνα Κουλούρη (επιμ.), Αθήνα, πόλη των Ολυμπιακών Αγώνων, 1896- 1906, εκδ. Διεθνής Ολυμπιακή Ακαδημία, Αθήνα, 2004, σ. 55-98.
• Χρήστος Λούκος, «Καθολικοί και ορθόδοξοι στη Σύρο, 1821- 1974: μια δύσκολη συγκατοίκηση», Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας (εκδ.), Επιστημονικό συμπόσιο Μειονότητες στην Ελλάδα (7-9 Νοεμβρίου 2002), Αθήνα 2004, σ. 285-299.
• Χρήστος Λούκος, «Το ερευνητικό πρόγραμμα 'Η πόλη στους νεότερους χρόνους' του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών: προτάσεις για μια συνολική μελέτη του αστικού φαινομένου», Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Βενιζέλος»,- Χανιά, Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο- Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών (εκδ.), Ελευθέριος Βενιζέλος και ελληνική πόλη: Πολεοδομικές πολιτικές και κοινωνικοπολιτικές ανακατατάξεις, Αθήνα 2005, σ. 195-200.
• Χρήστος Λούκος, « Η πείνα στην Κατοχή. Δημογραφικές και κοινωνικές διαστάσεις», Χρήστος Χατζηιωσήφ (επιμ.), Ιστορία της Ελλάδας του 20ου αιώνα,. τόμος Γ1:1941- 1945, Αθήνα, Βιβλιόραμα, 2007, σ. 219-261.
• Χρήστος  Λούκος, «Μερικές επισημάνσεις για τους κατοίκους της Ερμούπολης τον 19ο αιώνα: γεωγραφική προέλευση, εγκατάσταση στο χώρο, επαγγέλματα, κοινωνικές σχέσεις», Χριστίνα Αγριαντώνη - Δημήτρης Δημητρόπουλος (επιμ.), Σύρος και Ερμούπολη. Συμβολές στην ιστορία του νησιού, 15ος-20ός αι., Αθήνα, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών/ΕΙΕ, 2008, σ. 105-124
• Χρήστος  Λούκος, «Μερικές επισημάνσεις για τους κατοίκους της Ερμούπολης τον 19ο αιώνα: γεωγραφική προέλευση, εγκατάσταση στο χώρο, επαγγέλματα, κοινωνικές σχέσεις», Χριστίνα Αγριαντώνη – Δημήτρης Δημητρόπουλος (επιμ.), Σύρος και Ερμούπολη. Συμβολές στην ιστορία του νησιού, 15ος-20ός αι., Αθήνα, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών/ΕΙΕ, 2008, σ. 105-124
• Χρήστος  Λούκος, «Κέα: από την ταξινόμηση του Δημοτικού Αρχείου σε πρώτες υποθέσεις για μια νέα ιστορία του νησιού», Ψηφίδες. Μελέτες Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Τέχνης στη μνήμη της Στέλλας Παπαδάκη-Oekland, επιστημονική επιμέλεια: Όλγα Γκράτζιου – Χρήστος Λούκος, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2009, σ. 323-334.
• Χρήστος  Λούκος, «Ένας ιατρός στη Σύρο με ιδιαίτερη κοινωνική ευαισθησία: Ευάγγελος Αρφάνης», Κώστας Λάππας κ.ά. (επιμ.), Μνήμη Πηνελόπης Στάθη. Μελέτες Ιστορίας και Φιλολογίας, Ηράκλειο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2011, σ. 103-113.
• Χρήστος  Λούκος, «Οι πολιτικές και ιδεολογικές συγκρούσεις στη μετακατοχική Σύρο και ο δήμαρχος Ερμούπολης Επαμεινώνδας Παππαδάμ», Μνήμων 32 (2011-2012) 177-204.
• Χρήστος  Λούκος, «Η αντιοθωνική εξέγερση στην Ερμούπολη (28 Φεβρουαρίου – 3 Μαρτίου 1862) και η ιδιαιτερότητα αυτής έναντι των εξεγέρσεων του Ναυπλίου και των άλλων πόλεων», Ναυπλιακά Ανάλεκτα VIII = Πρακτικά επιστημονικού συμποσίου (Ναύπλιο, 12-14 Οκτωβρίου 2012) με θέμα 150 χρόνια Ναυπλιακή Επανάσταση (1 Φεβρουαρίου – 8 Απριλίου 1862), Ναύπλιο 2013, σ. 155-176.
• Χρήστος  Λούκος, «Νέα τεκμήρια για τα τυπογραφεία και τους τυπογράφους της Ερμούπολης»,  Πρακτικά ημερίδας στη μνήμη του τυπογράφου Χρίστου Γ. Μανουσαρίδη, εκδ. ΕΜΝΕ (Παράρτημα αρ. 18 του περιοδικού Μνήμων), Αθήνα 2013, σ. 187-218.
• Χρήστος  Λούκος, « Hermoupolis, fin XIXe – debit XXe siècle. Changements économiques, sociaux et idéologiques », Mathieu Grenet – Yannick Jambon – Marie-Laure Ville (dir.), Histoire urbaine et sciences sociales. Mélanges en l’honneur du professeur Olivier Zeller, Παρίσι, Classiques Garnier, 2014, σ. 201-213.
• Χρήστος  Λούκος, «Από την ταξινόμηση του αρχείου της Δημογεροντίας και του Δήμου Σύμης σε κάποιες υποθέσεις για μια νέα ιστορία του νησιού», Μνήμη Εύης Ολυμπίτου. Τοπικές κοινωνίες στον θαλάσσιο και ορεινό χώρο στα νότια Βαλκάνια, 18ος-19ος αιώνας. Πρακτικά Συμποσίου (Κέρκυρα, 24-26 Μαΐου 2012), Ιόνιο Πανεπιστήμιο-Τμήμα Ιστορίας, Κέρκυρα 2014, σ. 147-170.
• Χρήστος  Λούκος, «Ημέρες εξέγερσης στην Ερμούπολη της Σύρου (1862)», Ευγενία Δρακοπούλου –Δημήτρης Δημητρόπουλος (επιμ.), Ταξίδια στο Αιγαίο με πλοηγό την Ιστορία, εκδ. ΕΙΕ/Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών/Οργανισμός Λιμένος Πειραιώς, Αθήνα 2015, σ. 123-138
• Χρήστος  Λούκος, «Η ανανέωση του ενδιαφέροντος για τις πόλεις στην ελληνική ιστοριογραφία και το γαλλικό παράδειγμα»,   Συναντήσεις της ελληνικής με τη γαλλική Ιστοριογραφία από τη Μεταπολίτευση έως σήμερα. Με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 40 χρόνων από την ίδρυση της Εταιρείας Μελέτης Νέου Ελληνισμού (1971-2011), εκδ. Ecole Francaise d’Athenes – EIE/Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών/Τομέας Νεοελληνικών Ερευνών αρ.140/Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού, περιοδικό Μνήμων, Αθήνα 2015, σ. 167-176
• Χρήστος  Λούκος, «Εθελοντικές συσσωματώσεις για νέους και από νέους στη Σύρο κατά το πρώτο μισό του εικοστού αιώνα», Έφη Αβδελά – Χάρης Εξερτζόγλου –Χρήστος Λυριντζής (επιμ.), Μορφές δημόσιας κοινωνικότητας στην Ελλάδα του εικοστού αιώνα, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Ρέθυμνο, 2015, σ. 62-81
• Χρήστος  Λούκος, Τάινα Χιέταλα, Αγγελική Ψιλοπούλου (επιμ.), Ο κατάλογος της Βιβλιοθήκης Σταύρου Βαφία, εκδ.: Δήμος Ερμούπολης - Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών, Ερμούπολη 2001.
• Μαρία Δαμηλάκου, «Η εγκατάσταση των ευρωπαίων μεταναστών στην πόλη του Μπουένος Άιρες (1880-1920)», Μνήμων 27 (2004)
• Μαρία Δαμηλάκου, «Μικρασιάτες πρόσφυγες στην Αργεντινή: μεταναστευτικές διαδρομές και στοιχεία ταυτότητας», Τα Ιστορικά τχ. 2005
• Σπύρος Δημανόπουλος, «Η κοινωνική διαστρωμάτωση του μουσουλμανικού πληθυσμού του Ρεθύμνου και η διεκδίκηση της ανταλλάξιμης περιουσίας, 1924 – 1927», Μνήμων 31 (2010), σ.151–186

Εκθέσεις

• Από κοινού με τα ΓΑΚ- Αρχεία Νομού Κυκλάδων οργάνωση έκθεσης: «Μικρασιάτες πρόσφυγες του 1922 στη Σύρο. Έκθεση τεκμηρίων» (Ερμούπολη, Ιστορικό Αρχείο, Δεκέμβριος 2002 - Φεβρουάριος 2003)
   

Αδημοσίευτες εργασίες μεταπτυχιακών φοιτητών του Πανεπιστημίου Κρήτης που χρησιμοποίησαν το αρχειακό  υλικό του προγράμματος

• Νίκος Αργυρόπουλος, "Υπηρέτες και υπηρέτριες στο ελληνικό κράτος. Το παράδειγμά του Ναυπλίου και της Ερμούπολης το 19ο αιώνα" (διπλωματική εργασία, Ρέθυμνο 1997).
• Νανά Τζιμούρτα, "Γάμοι στην Ανω Σύρο κατά την περίοδο της Κατοχής" (Ρέθυμνο 1998).
• Ευγενία Αδαμοπούλου, "Κοινωνική διαστρωμάτωση, ιεραρχίες: Πάτρα 1860-1900" (Ρέθυμνο 1999).
• Κατερίνα Τασιοπούλου, "Κοινωνική διαστρωμάτωση του Αργους (1860-1928). Το παραδοσιακό σε συνάρτηση με το μοντέρνο" (Ρέθυμνο 1999).
• Νίκος Παπαμανώλης, "Ο Πειραιάς στα τέλη του 19ου αιώνα. Κοινωνική διαστρωμάτωση και ιεραρχίες μέσα από τον εκλογικό κατάλογο του 1895" (Ρέθυμνο 1999).
• Υπακοή Χατζημιχαήλ, "Δημογραφικά της Αθήνας κατά την περίοδο 1940-1945" (διπλωματική εργασία, Ρέθυμνο 2000).
• Αργυρώ Βατσάκη, "Μια πόλη στην Επανάσταση του 1821. Το Ναύπλιο (1825)" (διπλωματική εργασία, Ρέθυμνο 2001).
• Βασιλική Λαφιατόγλου, «Φτώχεια και φιλανθρωπία το 19ο αιώνα. Η ελληνική περίπτωση: το παράδειγμα της Σύρου» (Ρέθυμνο 2002).
• Ελένη Νικολάου, « Πόλη, νόσος και κοινωνικό φαντασιακό. Ερμούπολη- Σύρος, 1918. Συμβολή σε μια πολιτισμική ιστορία της φυματίωσης» (Ρέθυμνο 2002).
• Γεώργιος Γάσιας, «Προσέγγιση σε μια νησιωτική κοινότητας: Κέα 1900- 1945» (Ρέθυμνο 2002).
• Δέσποινα Νικολάου, «Ο λόγος «περί εργατών» στην Ερμούπολη του 19ου αιώνα. Ιστορική και γλωσσολογική προσέγγιση του λόγου των αστών για τους εργάτες αλλά και των ίδιων των εργατών, σ' ένα σημαντικό αστικό κέντρο της Ελλάδας» (διπλωματική εργασία, Ρέθυμνο 2003).
• Εμμανουήλ Χαλκιαδάκης, «Η βιομηχανία της Ερμούπολης, τέλη 19ου αιώνα- 1940: τα εργοστάσια Καρέλλα, Λαδόπουλων, Βάρδακα και Μπαρμπέτα. Η περίπτωση των πολυδύναμων επιχειρηματιών» (διπλωματική εργασία, Ρέθυμνο 2003).
• Σπύρος Δημανόπουλος, «Κατάλογοι συνδρομητών λογοτεχνικού εντύπου παραγόμενου στη Σύρο (1870- 1880)» (Ρέθυμνο 2003).
• Μαρία Μπατσιούλα, «Η Αθήνα την εποχή της Μπελ Επόκ» (Ρέθυμνο 2004).
• Σάκης Σπυρίδης, «Κοινοτικές αντιπαραθέσεις και ταυτότητες στη Σύρο, 1824-1940: ιστορικές και λογοτεχνικές καταγραφές» (Ρέθυμνο 2004).
• Αθανάσιος Μπέτας, «Οι πρόσφυγες στην Αθήνα κατά τον Μεσοπόλεμο» (Ρέθυμνο, 2004).
• Γιάννης Μαργιούλας, «Κατάστιχο διερχομένων από την Ερμούπολη 1868- 1878: Μια απόπειρα προσέγγισης μιας ρευστής παραμέτρου της φυσιογνωμίας της πόλης» (Ρέθυμνο 2005).
• Παντελής Παπαδάκης, « Η χολέρα στην Αθήνα στα 1854» (διπλωματική εργασία, Ρέθυμνο 2006).
• Ελένη Κυραμαργιού, «Οι πληθυσμιακές μετακινήσεις στις Σπέτσες το 1933: ένα κατάστιχο» (Ρέθυμνο 2006).

Η δεύτερη  περίοδος  του προγράμματος αρχίζει με την συνταξιοδότηση  του υπευθύνου του προγράμματος  Χρήστου Λούκου και την ανακήρυξή του ως Ομότιμου Καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης.  Στο διάστημα αυτό συνεχίστηκε η συνεργασία με τα ΓΑΚ-Αρχεία Νομού Κυκλάδων και στις ταξινομικές αποστολές εντάχθηκαν μεταπτυχιακοί φοιτητές/φοιτήτριες  και υποψήφιοι διδάκτορες κυρίως του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης,  αλλά και από άλλα Πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα της χώρας. Ταξινομήθηκαν τα ακόλουθα δημοτικά αρχεία: των Οινουσών (2013-2014), της Θήρας/Σαντορίνης (2014-2019), της Σερίφου (2017-2019, 2021), των επτά κοινοτήτων της αγροτικής Σύρου, καθώς  και συμπληρωματικές ταξινομήσεις στα δημοτικά αρχεία της Άνω Σύρου και της Ερμούπολης (2013-2019). Στα συνημμένα αρ. 6, 7, 8/8α και 9/9α, 9β αναφέρονται αντίστοιχα στοιχεία για τις ταξινομήσεις των παραπάνω δημοτικών αρχείων. Όλοι οι Δήμοι κάλυψαν τα έξοδα φαγητού, στέγης και εν μέρει εισιτηρίων.  Τους σχετικούς  πίνακες με τη συμμετοχή των μελών σε όλες αυτές τις αποστολές βλ. στα συνημμένα αρ. 10, 10α και 10β.

Ο δήμος Θήρας ανέλαβε τη δαπάνη της μηχανογράφησης σημαντικών πηγών των δήμων/κοινοτήτων του νησιού. Στο συνημμένο αρ. 11 αναγράφονται αναλυτικά αυτές οι μηχανογραφήσεις. Το ΙΜΣ ανέλαβε τη δαπάνη για τη μηχανογράφηση σημαντικών τεκμηρίων  από το ταξινομηθέν δημοτικό αρχείο Σερίφου (βλ. συνημμένο αρ. 12).

Στα συνημμένα αρ. 13 και 14 καταγράφεται εν είδει ημερολογίου και ενδεικτικά  η καθημερινότητα δύο ταξινομικών ομάδων, στη Σύρο το 2013 και τη Θήρα το 2014 αντίστοιχα.

Η ανάρτηση  στη ιστοσελίδα του προγράμματος των βάσεων με όλα  τα δελτία των αρχείων που ταξινομήθηκαν  καθυστερεί γιατί δεν έχει εξασφαλιστεί για τα περισσότερα ο κατάλληλος χώρος ασφαλούς φύλαξής τους και η δυνατότητα κάποιος υπεύθυνος να μπορεί να ανταποκρίνεται  στα αιτήματα των ερευνητών. 

-- Για τα σχετικά με την Ερμούπολη και Σύρο αρχεία,  τα ΓΑΚ Σύρου καλύπτουν πλήρως το πρόβλημα.
-- Τα αρχεία της  Αμοργού ναι μεν  έχουν κατατεθεί ασφαλώς στο εκεί δημιουργηθέν Μόνιμο Τοπικό Ιστορικό Αρχείο, αλλά δεν έχει ακόμη εξασφαλιστεί η μόνιμη παρουσία υπευθύνου σ’ αυτό∙ λειτουργεί περιστασιακά χρησιμοποιώντας για τις αναζητήσεις  τη βάση δεδομένων με τα περιεχόμενα του αρχείου. 
-- Στη Σύμη τα  αρχεία της Δημογεροντίας και του Δήμου μαζί με τη σχετική βάση δεδομένων κατατέθηκαν με κάθε επισημότητα σε λαμπρό νεοκλασικό κτίριο, αλλά κανείς υπεύθυνος δεν υπάρχει για να εξυπηρετήσει τους ερευνητές.
-- Το αρχείο της Κέας ενώ είχε κατατεθεί, από δική μας ταξινομική ομάδα, στο κτίριο του παλαιού δημαρχείου, μεταφέρθηκε, χωρίς καμία ενημέρωση, από τη νέα δημοτική αρχή   στο νέο  δημαρχείο. Από πληροφορίες που λάβαμε, το  αρχειακό υλικό δεν αποτελεί, όπως θα έπρεπε,  χωριστή μονάδα στο κτίριο,  επομένως  είναι προβληματική η εξυπηρέτηση των ερευνητών.
-- Το ίδιο ισχύει για το αρχείο του Δήμου Οινουσσών: βρέθηκε ο κατάλληλος χώρος για τη φύλαξή του, δόθηκε η βάση δεδομένων για το περιεχόμενό του αλλά φαίνεται ότι είναι αδύνατο ή πολύ δύσκολο να καλυφθεί μια ερευνητική ζήτηση.
-- Στα Βίλια το ταξινομηθέν υλικό έχει τοποθετηθεί σε ένα δωμάτιο  του πρώην Δημαρχείου και αναζητείται ο κατάλληλος χώρος για να φυλαχθεί και να γίνει προσιτό.
-- Στη Θήρα τα ταξινομηθέντα δημοτικά/κοινοτικά αρχεία παραμένουν στις περιοχές που εντοπίστηκαν και αναμένεται εναγωνίως η εύρεση από τη δημοτική αρχή του κατάλληλου χώρου για να συγκεντρωθούν όλα εκεί και να αποτελέσουν το ιστορικό αρχείο του νησιού.
-- Στη Σέριφο η ταξινόμηση του δημοτικού αρχείου ολοκληρώθηκε αλλά είναι υπό διαμόρφωση ο χώρος του δημαρχείου όπου θα παραμείνει το αρχειακό υλικό ως ιστορικό αρχείο πλέον της Σερίφου.

Είναι όντως λυπηρό που προβλήματα πραγματικά αλλά και πολλές αγκυλώσεις έχουν οδηγήσει σε χώρους φύλαξης, που δεν είναι πάντοτε ασφαλείς, επίπονες ταξινομικές προσπάθειες. Ελπίζεται ότι θα βρεθούν σύντομα οι  κατάλληλοι χώροι και με την απαραίτητη παρουσία υπευθύνων θα δοθούν σε κάθε ενδιαφερόμενο οι πολύτιμες ιστορικές πληροφορίες που αυτά περιέχουν. Ο νέος νόμος των ΓΑΚ καθορίζει σαφώς υπό ποίες προϋποθέσεις ένας δήμος μπορεί να δημιουργήσει μια ιστορική αρχειακή μονάδα και να  εναποθέσει εκεί το ιστορικό του αρχείο. Ο ίδιος νόμος επισημαίνει και τις αστικές ευθύνες των εκάστοτε υπευθύνων αν από αδιαφορία, αμέλεια κλπ. καταστραφεί αρχειακό υλικό δημόσιου ενδιαφέροντος, και τέτοιο είναι ασφαλώς τα έγγραφα και κατάστιχα των δημοτικών αρχείων.

Επιστημονικός Υπεύθυνος: Χρήστος Λούκος 

Ερευνητική ομάδα: μεταπτυχιακοί φοιτητές/φοιτήτριες  και υποψήφιοι διδάκτορες κυρίως του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης,  αλλά και από άλλα Πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα της χώρας (βλ. συνημμένο αρ. 10α).

 

Συντονιστές στις ταξινομήσεις:

Παναγιώτης Ανδριανόπουλος (μεταπτυχιακές σπουδές Ιστορίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης)

Θάνος Αγγελόπουλος (υποψήφιος  διδάκτορας, Πανεπιστήμιο Κρήτης)

Στέφανος Βαμιεδάκης (υποψήφιος  διδάκτορας, Πανεπιστήμιο Κρήτης)

 

Ερευνητές στις μηχανογραφήσεις:

Μαρία Αρβανίτη (υποψήφια διδάκτορας,  ΕΚΠΑ)

Βαγγέλης Σαράφης (υποψήφιος διδάκτορας, ΕΚΠΑ)

Μανόλης Αρκολάκης (διδάκτορας Ιστορίας, Λονδίνο)

Χρύσα Μαρίνου (διδάκτορας, ΕΚΠΑ)

Στέφανος Βαμιεδάκης (υποψήφιος  διδάκτορας,  Πανεπιστήμιο Κρήτης)

Μηνάς Αντύπας (υποψήφιος  διδάκτορας, Πανεπιστήμιο Κρήτης)

Θωμάς Καλέσιος (υποψήφιος  διδάκτορας ,Πανεπιστήμιο Κρήτης)

Ελένη Λούκου (μεταπτυχιακές σπουδές αρχειονομίας, Πανεπιστήμιο  Aix-Marseille)

Διονυσία Τζεμοπούλου (διδάκτορας, Παρίσι)

Συνεργαζόμενοι ερευνητές: Olivier Zeller (καθηγητής Ιστορίας των πόλεων, Πανεπιστήμιο Lyon II), Αγγελική Ψιλοπούλου (προϊσταμένη των  Γ.Α.Κ.-Αρχεία Νομού Κυκλάδων), Τάινα Χιέταλα (ταξινόμος, Γ.Α.Κ.-Αρχεία Νομού Κυκλάδων),  Λούλα Κλήμη (ταξινόμος, Γ.Α.Κ.-Αρχεία Νομού Κυκλάδων), Δημήτρης Δημητρόπουλος (διευθυντής ερευνών, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών), Μαρία Δαμηλάκου (επίκουρη καθηγήτρια, Τμήμα Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου),  

Στόχος του προγράμματος

Το πρόγραμμα, σε συνεργασία με τα Γ.Α.Κ.-Αρχεία Νομού Κυκλάδων, απέβλεψε και στη Β΄ φάση του, να συνδράμει τις προσπάθειες για τη διάσωση, καταγραφή και ταξινόμηση δημοτικών και κοινοτικών αρχείων. Συγχρόνως, και κυρίως, απέβλεψε  στη δημιουργία υποδειγματικών βάσεων δεδομένων με τη μηχανογράφηση σε αυτές σημαντικών τεκμηρίων που προέκυψαν από τις ως άνω ταξινομήσεις. Η βάσεις αυτές, συνέχεια των αντίστοιχων βάσεων της Α΄ φάσης του  προγράμματος, φιλοδοξούν ότι:

• θα παρέχουν στοιχεία σε κάθε ενδιαφερόμενο ερευνητή
• θα επιτρέψουν ποικίλες συγκρίσεις επί πολλών θεμάτων
• θα ενθαρρύνουν μελέτες για τις τοπικές κοινωνίες, μικρές ή μεγάλες, που δεν θα προσκρούουν στην αδυναμία επεξεργασίας πολλαπλών δεδομένων
• θα κεντρίσουν το ενδιαφέρον των ερευνητών για τη μελέτη και άλλων, πλην της πρωτεύουσας, πόλεων, κωμοπόλεων και χωριών

 

Προϊόντα του προγράμματος

Βάσεις δεδομένων υπό επεξεργασία που δεν έχουν αναρτηθεί στο διαδίκτυο:

• Γεννήσεις Ερμουπολιτών (1859-1925)  (ληξιαρχικές πράξεις γεννήσεων του δήμου Ερμούπολης)    
• Βιβλιοθήκες των Συριανών λογίων Σταύρου Ι. Βαφία, Ανδρέα Δρακάκη και Μάνου Ελευθερίου
  Οι βιβλιοθήκες αυτές βρίσκονται στα ΓΑΚ-Αρχεία Nομού Κυκλάδων στην Ερμούπολη. Περιέχουν, μεταξύ άλλων, σπάνια έντυπα του 18ου και 19ου αιώνα, και κυρίως μια πολύτιμη συλλογή Ερμουπολίτικων εκδόσεων. Οι εν λόγω κατάλογοί τους, σε ψηφιακή μορφή, βρίσκονται και αυτοί στα παραπάνω ΓΑΚ.
• Μηχανογραφήσεις τεκμηρίων από τα αρχεία Δήμων της Θήρας (βλ. συνημμένο αρ. 11)
• Μηχανογραφήσεις τεκμηρίων από το αρχείο του Δήμου Σερίφου (βλ. συνημμένο αρ. 12)

 

Βιβλιογραφίες (μηχανογραφημένες, αλλά δεν έχουν αναρτηθεί στο διαδίκτυο):

• Βιβλιογραφία για την Ερμούπολη και τη Σύρο γενικότερα, 19ος-20ός αιώνας
• Βιβλιογραφία για την πόλη στους νεότερους χρόνους

Συλλογή αρχειακού και άλλου υλικού - Ταξινομήσεις αρχείων

• Μέρος του υλικού των παραπάνω βάσεων σε δελτία, φωτοτυπίες ή ψηφιακή μορφή.  
• Συμμετοχή στην ταξινόμηση αρχειακού υλικού στη Σύρο (Ερμούπολη, Άνω Σύρο, κοινότητες της αγροτικής Σύρου), Οινούσσες, Θήρα, Σέριφο (βλ. αναλυτικά το Ιστορικό του Προγράμματος της Β΄φάσης)

 

Δημοσιεύσεις σχετικές με τους στόχους του προγράμματος

• Χρήστος Λούκος, «Οι πολιτικές και ιδεολογικές συγκρούσεις στη μετακατοχική Σύρο και ο δήμαρχος Ερμούπολης Επαμεινώνδας Παππαδάμ», Μνήμων 32 (2011-2012) 177-204.
• Χρήστος Λούκος, «Η αντιοθωνική εξέγερση στην Ερμούπολη (28 Φεβρουαρίου – 3 Μαρτίου 1862) και η ιδιαιτερότητα αυτής έναντι των εξεγέρσεων του Ναυπλίου και των άλλων πόλεων», Ναυπλιακά Ανάλεκτα VIII = Πρακτικά επιστημονικού συμποσίου (Ναύπλιο, 12-14 Οκτωβρίου 2012) με θέμα 150 χρόνια Ναυπλιακή Επανάσταση (1 Φεβρουαρίου – 8 Απριλίου 1862), Ναύπλιο 2013, σ. 155-176.
• Χρήστος Λούκος, «Νέα τεκμήρια για τα τυπογραφεία και τους τυπογράφους της Ερμούπολης»,  Πρακτικά ημερίδας στη μνήμη του τυπογράφου Χρίστου Γ. Μανουσαρίδη, εκδ. ΕΜΝΕ (Παράρτημα αρ. 18 του περιοδικού Μνήμων), Αθήνα 2013, σ. 187-218.
• Χρήστος Λούκος, « Hermoupolis, fin XIXe – debit XXe siècle. Changements économiques, sociaux et idéologiques », Mathieu Grenet – Yannick Jambon – Marie-Laure Ville (dir.), Histoire urbaine et sciences sociales. Mélanges en l’honneur du professeur Olivier Zeller, Παρίσι, Classiques Garnier, 2014, σ. 201-213.
• Χρήστος Λούκος, «Από την ταξινόμηση του αρχείου της Δημογεροντίας και του Δήμου Σύμης σε κάποιες υποθέσεις για μια νέα ιστορία του νησιού», Μνήμη Εύης Ολυμπίτου. Τοπικές κοινωνίες στον θαλάσσιο και ορεινό χώρο στα νότια Βαλκάνια, 18ος-19ος αιώνας. Πρακτικά Συμποσίου (Κέρκυρα, 24-26 Μαΐου 2012), Ιόνιο Πανεπιστήμιο-Τμήμα Ιστορίας, Κέρκυρα 2014, σ. 147-170.
• Χρήστος Λούκος, «Ημέρες εξέγερσης στην Ερμούπολη της Σύρου (1862)», Ευγενία Δρακοπούλου –Δημήτρης Δημητρόπουλος (επιμ.), Ταξίδια στο Αιγαίο με πλοηγό την Ιστορία, εκδ. ΕΙΕ/Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών/Οργανισμός Λιμένος Πειραιώς, Αθήνα 2015, σ. 123-138
• Χρήστος Λούκος, «Η ανανέωση του ενδιαφέροντος για τις πόλεις στην ελληνική ιστοριογραφία και το γαλλικό παράδειγμα»,   Συναντήσεις της ελληνικής με τη γαλλική Ιστοριογραφία από τη Μεταπολίτευση έως σήμερα. Με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 40 χρόνων από την ίδρυση της Εταιρείας Μελέτης Νέου Ελληνισμού (1971-2011), εκδ. Ecole Francaise d’Athenes – EIE/Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών/Τομέας Νεοελληνικών Ερευνών αρ.140/Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού, περιοδικό Μνήμων, Αθήνα 2015, σ. 167-176
• Χρήστος Λούκος, «Εθελοντικές συσσωματώσεις για νέους και από νέους στη Σύρο κατά το πρώτο μισό του εικοστού αιώνα», Έφη Αβδελά – Χάρης Εξερτζόγλου –Χρήστος Λυριντζής (επιμ.), Μορφές δημόσιας κοινωνικότητας στην Ελλάδα του εικοστού αιώνα, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Ρέθυμνο, 2015, σ. 62-81.
• Χρήστος Λούκος, «Νέα τεκμήρια για τα τυπογραφεία και τους τυπογράφους της Ερμούπολης»,  Πρακτικά ημερίδας στη μνήμη του τυπογράφου Χρίστου Γ. Μανουσαρίδη, εκδ. ΕΜΝΕ (Παράρτημα αρ. 18 του περιοδικού Μνήμων), Αθήνα 2013, σ.   187-218
• Χρήστος Λούκος, «Hermoupolis, fin XIXe – debit XXe siècle. Changements économiques, sociaux et idéologiques », Mathieu Grenet – Yannick Jambon – Marie-Laure Ville (dir.), Histoire urbaine et sciences sociales. Mélanges en l’honneur du professeur Olivier Zeller, Παρίσι, Classiques Garnier, 2014, σ. 201-213.
• Χρήστος Λούκος, «Από την ταξινόμηση του αρχείου της Δημογεροντίας και του Δήμου Σύμης σε κάποιες υποθέσεις για μια νέα ιστορία του νησιού», Μνήμη Εύης Ολυμπίτου. Τοπικές κοινωνίες στον θαλάσσιο και ορεινό χώρο στα νότια Βαλκάνια, 18ος-19ος αιώνας. Πρακτικά Συμποσίου (Κέρκυρα, 24-26 Μαΐου 2012), Ιόνιο Πανεπιστήμιο-Τμήμα Ιστορίας, Κέρκυρα 2014, σ. 147-170.
• Χρήστος Λούκος, «Ημέρες εξέγερσης στην Ερμούπολη της Σύρου (18562)», Ευγενία Δρακοπούλου –Δημήτρης Δημητρόπουλος (επιμ.), Ταξίδια στο Αιγαίο με πλοηγό την Ιστορία, εκδ. ΕΙΕ/Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών/Οργανισμός Λιμένος Πειραιώς, Αθήνα 2015, σ. 123-138.
• Χρήστος Λούκος, «Η ανανέωση του ενδιαφέροντος για τις πόλεις στην ελληνική ιστοριογραφία και το γαλλικό παράδειγμα»,   Συναντήσεις της ελληνικής με τη γαλλική Ιστοριογραφία από τη Μεταπολίτευση έως σήμερα. Με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 40 χρόνων από την ίδρυση της Εταιρείας Μελέτης Νέου Ελληνισμού (1971-2011), εκδ. Ecole Francaise d’Athenes – EIE/Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών/Τομέας Νεοελληνικών Ερευνών αρ.140/Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού, περιοδικό Μνήμων, Αθήνα 2015, σ. 167-176.
• Χρήστος Λούκος, «Εθελοντικές συσσωματώσεις για νέους και από νέους στη Σύρο κατά το πρώτο μισό του εικοστού αιώνα», Έφη Αβδελά – Χάρης Εξερτζόγλου –Χρήστος Λυριντζής (επιμ.), Μορφές δημόσιας κοινωνικότητας στην Ελλάδα του εικοστού αιώνα, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Ρέθυμνο, 2015, σ. 62-81.
• Χρήστος Λούκος, «Τυπογραφία και τυπογράφοι στην Ελλάδα και την Κύπρο:    ανιχνεύοντας ομοιότητες και διαφορές», Μνήμων 37 (2019-2020), σ. 195-220.
• Χρήστος Λούκος, Τυπογραφία και τυπογράφοι στην Ερμούπολη της Σύρου, 19ος-20ός αι., εκδ. Δήμος Σύρου-Ερμούπολης, Σύρος 2021 [και χωριστή έκδοση: Σύρος, Βιβλιοπωλείο Σελεφαΐς, 2021]

 

Εκθέσεις

• Από κοινού με τα ΓΑΚ- Αρχεία Νομού Κυκλάδων οργάνωση εκθέσεων:

1. Μόνιμη έκθεση  τεκμηρίων από την ιστορική  διαδρομή του Εργατικού Κέντρου Κυκλάδων (Εργατικό Κέντρο Κυκλάδων, 29 Αυγούστου 2014) (βλ. συνημμένο αρ. 15)
2. Έκθεση ιστορικών τεκμηρίων των επαγγελματικών φορέων της Σύρου και των λοιπών Κυκλάδων, η οποία διοργανώθηκε με την πρωτοβουλία των Γενικών Αρχείων του Κράτους – Αρχείων Νομού Κυκλάδων και  του Επιμελητηρίου Κυκλάδων (Επιμελητήριο Κυκλάδων, Πέμπτη 28 Αυγούστου 2014) (βλ. συνημμένο αρ. 16)
3. Το Συριανό έντυπο (19ος αι.) (Δημοτική Βιβλιοθήκη Σύρου-Ερμούπολης, Αύγ. 2015) (βλ. συνημμένο αρ. 17)