Η Δυτική Τέχνη στην Κρήτη

(1996-2012)

Mελετήθηκαν αφενός μαρτυρίες φιλολογικών και αρχειακών πηγών και αφετέρου τέχνεργα: εικονογραφημένα χειρόγραφα, εικόνες, έργα γλυπτικής και αρχιτεκτονικής. Συγκεκριμένα: 

Ι. Συγκροτήθηκε βάση δεδομένων βιβλιογραφίας για τη βενετική Κρήτη . Η βάση εντάχθηκε στο πρόγραμμα Ψηφιακή Κρήτη.

ΙΙ. Συγκεντρώθηκαν φωτογραφικά πανομοιότυπα σε αναλογική ή ψηφιακή μορφή χειρογράφων που δημιουργήθηκαν στην Κρήτη κατά την περίοδο ενδιαφέροντος και είχαν εικονογράφηση ή  περιελάμβαναν έργα με θέμα την Κρήτη.

ΙΙΙ. Συγκροτήθηκε βάση δεδομένων με μαρτυρίες σχετικά με την παρουσία δυτικών καλλιτεχνών στην Κρήτη, με την ύπαρξη σε ναούς και σε νοικοκυριά της Κρήτης έργων δυτικής τέχνης και εισηγμένων αντικειμένων οικιακού εξοπλισμού. Η βάση εντάχθηκε στο πρόγραμμα Ψηφιακή Κρήτη.

ΙV. Δρομολογήθηκε συνεργασία με τις καθ’ ύλην αρμόδιες  Εφορείες Αρχαιοτήτων της Κρήτης και οργανώθηκε από κοινού συστηματική καταγραφή και μελέτη της λιθοτεχνίας και γλυπτικής της Κρήτης κατά την περίοδο της βενετικής κυριαρχίας (13ος-17ος αιώνας). Η γλυπτική ήταν πρόσφορο αντικείμενο μελέτης για να εξυπηρετήσει τους στόχους του προγράμματος: υπήρχε μεγάλος όγκος υλικού που δεν είχε μέχρι τότε μελετηθεί συστηματικά. Επιπλέον επρόκειτο για έργα που είχαν κατά κανόνα κατασκευαστεί στο νησί. Στην πλειονότητά τους συνδέονταν με την αρχιτεκτονική, η οποία εμπνεόταν από βενετικά πρότυπα ή εφάρμοζε εισηγμένα σχέδια. Η γλυπτική προσέφερε επομένως την ευκαιρία να προσεγγιστεί και η αρχιτεκτονική.  Από τη δραστηριότητα αυτή προέκυψαν τα ακόλουθα έργα: 

• Συγκροτήθηκαν δύο βάσεις δεδομένων: α/ με έργα γλυπτικής που φυλάσσονται σε μουσεία και συλλογές και β/ με έργα γλυπτικής που βρίσκονται στην αρχική τους θέση ή ενσωματωμένα σε νεότερα κτίρια σε δεύτερη χρήση. Το υλικό αυτό είναι ανοιχτό και χρησιμοποιείται από ερευνητές, επισκέπτες του ΙΜΣ. Μέρος του είναι προσβάσιμο στο διαδίκτυο, ενταγμένο στο πρόγραμμα Ψηφιακή Κρήτη.
• Το 2002 οργανώθηκε σε συνεργασία την τότε 13η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Κρήτης συμπόσιο στο ΙΜΣ με θέμα «Η γλυπτική στη Λατινοκρατούμενη Ανατολή, 13ος-17ος αιώνας». 
• Εκδόθηκε ο συλλογικός τόμος Γλυπτική και Λιθοξοϊκή στη λατινική Ανατολή, Επιμέλεια: Όλγα Γκράτζιου, Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης 2007.

V. Μελετήθηκαν όψεις της αρχιτεκτονικής: κατασκευαστικές τεχνικές, κελύφη ειδικών χρήσεων, σημασίες των μορφολογικών επιλογών. 

Γενικότερα, η στροφή της έρευνας προς τα υλικά κατάλοιπα που σώζονται στο νησί από τη βενετική περίοδο έδωσε την ευκαιρία να συζητηθούν πολλά ζητήματα σχετικά με τις καλλιτεχνικές και τις πολιτισμικές επιπτώσεις της βενετικής κυριαρχίας στην Κρήτη. Το ερευνητικό αυτό πεδίο υπήρξε πρόσφορο για την εκπαίδευση νέου επιστημονικού δυναμικού. Το Πρόγραμμα υποδέχτηκε προπτυχιακούς φοιτητές για την πρακτική τους άσκηση και είχε ως συνεργάτες μεταπτυχιακούς φοιτητές του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης. Στα πλαίσια των ερευνητικών στόχων του και με τη στήριξη των υποδομών του: 

• Εκπονήθηκαν τρεις διπλωματικές εργασίες στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης
  • Μαριάννα Κατηφόρη, Χαρτογραφική Μελέτη του Μεραμπέλλου στα χρόνια της Βενετοκρατίας. Τα μοναστήρια στη χρήση και οργάνωση του χώρου. Εφαρμογή στα Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών, Κρήτη 2005.
  • Νίκος Τσιβίκης, Ο ναός της Αγίας Άννας στην Ελεύθερνα Μυλοποτάμου, Ρέθυμνο 2008. 
  • Ευάγγελος Χαριτόπουλος, Η ενδοχώρα νότια του Ρεθύμνου κατά τον Ύστερο Μεσαίωνα : μελέτη και αξιολόγηση των αρχαιολογικών δεδομένων με εφαρμογή γεωγραφικών συστημάτων πληροφοριών (GIS), Ρέθυμνο 2009.

Επιστημονικός υπεύθυνος
Όλγα Γκράτζιου (σήμερα ομότιμη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Κρήτης και επίτιμο μέλος του ΙΜΣ/ΙΤΕ)

Ερευνητική ομάδα
Στην ερευνητική ομάδα έχουν συμμετάσχει ως μεταπτυχιακοί φοιτητές, υποψήφιοι διδάκτορες και νέοι ερευνητές οι:

Μαρία Βακονδίου
Πετρούλα Βαρθαλίτου
Σοφία Κατόπη
Όλγα Μαγουλά
Matteo Magnani
Κωνσταντίνος Ρούσσος
Φανή Σκυβαλίδα
Νίκος Τσιβίκης
Γιάννης Φαντάκης