Γαμήλια συμβόλαια στον ελληνικό χώρο 1500-1830

Επιστημονικός υπεύθυνος Αγλαΐα Κάσδαγλη

Ερευνητική ομάδα

• Θεοφανία Αγγελοπούλου
• Παναγιώτης Στάθης
• Μερόπη Βαγγέλη
• Σταθούλα Χαρτοματσίδου
• Κατερίνα Αλεξοπούλου

Το πρόγραμμα επιχειρεί να ανταποκριθεί πιλοτικά στη γενική ανάγκη να αντιμετωπιστούν συνολικά ως ιστορική πηγή τα νοταριακά (συμβολαιογραφικά) έγγραφα που σώζονται από διάφορες περιοχές του ελληνικού χώρου από το τέλος του Μεσαίωνα ως τον 20ο αιώνα. Απώτερος σκοπός θα είναι να γίνει ποσοτική ανάλυση και κατόπιν ερμηνεία τους και να πραγματοποιηθεί η χαρτογράφηση σημαντικών ζητημάτων της μεσαιωνικής και της νεότερης ελληνικής Ιστορίας. Τα στοιχεία αυτά θα πρέπει στη συνέχεια να συγκριθούν με πληροφορίες από άλλες πηγές, ενώ ευκταίο και χρήσιμο θα ήταν να γίνουν συγκρίσεις με τις μεσογειακές χώρες της Ευρώπης από τις οποίες σώζεται παρόμοιο πρωτογενές υλικό.

Στόχοι

Αντικείμενο του συγκεκριμένου προγράμματος αποτελεί η κατασκευή ηλεκτρονικής βάσης δεδομένων, η οποία θα τροφοδοτείται από τα στοιχεία που παρέχουν τα γαμήλια συμβόλαια της περιόδου 1500-1830 από οπουδήποτε υπάρχουν μέσα στον ελληνικό χώρο. Ενδεικτικά περιλαμβάνονται και ορισμένα μεταγενέστερα συμβόλαια, που δείχνουν την διάρκεια αλλά και τις διαφοροποιήσεις του θεσμού κατά τον 20ο αιώνα.

Ο τελικός στόχος είναι να διερευνηθεί το φάσμα των παραλλαγών του κληρονομικού συστήματος και της οικογένειας στην εξέλιξή τους και στις πραγματικές κοινωνικές και οικονομικές τους διαστάσεις, με πανελλαδική και τελικά συγκριτική-ευρωπαϊκή διάσταση. Ωστόσο, η βάση περιλαμβάνει όλα τα διαθέσιμα στοιχεία, πολλά από τα οποία μπορεί να χρησιμεύσουν για επεξεργασία άλλου τύπου ερωτημάτων, όπως για παράδειγμα γλωσσικών, ζητημάτων υλικού πολιτισμού κ.ο.κ..

Τρόπος υλοποίησης

Στη φάση αυτή χρησιμοποιήθηκαν κυρίως δημοσιευμένα προικοσύμφωνα και άλλα γαμήλια συμβόλαια. Δεδομένου ότι πολλά έγγραφα τέτοιου είδους βρίσκονται διάσπαρτα σton επιστημονικό αλλά και στον τοπικό τύπο της τελευταίας εκατονταετίας, με τη βοήθεια φοιτητών του Πανεπιστημίου Κρήτης έγινε εκτεταμένη βιβλιογραφική έρευνα και αποδελτίωση, ώστε να συγκεντρωθεί ο μεγαλύτερος δυνατός όγκος του διαθέσιμου υλικού. Στη συνέχεια τα έγγραφα φωτοτυπήθηκαν και τα περισσότερα πέρασαν από σαρωτή ώστε να υπάρχουν και σε ηλεκτρονική μορφή. Συγχρόνως σχεδιάστηκε και αναπτύχθηκε ένα σύστημα θεματικής ταξινόμησης των γαμήλιων εγγράφων, αποτελούμενο από μία σχεσιακή βάση δεδομένων (εκτεταμένο μοντέλο ER) με ενσωματωμένο το εργαλείο θησαυρού MultiTes.

Σύστημα ταξινόμησης γαμήλιων εγγράφων

Η ανάπτυξη του συστήματος θεματικής ταξινόμησης των γαμήλιων εγγράφων έγινε με σκοπό την ευκολότερη διαχείριση και μελέτη τους από τον ερευνητή. Κατά τη σημασιολογική προσέγγιση της εσωτερικής δομής των κειμένων των εγγράφων, απώτερος σκοπός υπήρξε η αποδόμηση της πληροφορίας και η ακόλουθη ανασύνθεσή της σε ένα εύχρηστο εννοιολογικό εργαλείο κατάλληλο για τη γρήγορη ταξινόμηση του υλικού και την ανάκτηση δεδομένων και πληροφορίας.

Δεδομένων των αναγκών του προγράμματος, καθώς και των ιδιαιτεροτήτων του αρχειακού υλικού (όγκος, ποικιλία θεμάτων, γλώσσα), ορίστηκαν ως βασικά κριτήρια ανάπτυξης του συστήματος, η εξοικονόμηση του χρόνου ταξινόμησης, η προτεραιότητα στην πληρότητα της ανακτώμενης πληροφορίας, αλλά και στη μέγιστη δυνατή ακρίβεια ανάκλησης, η ταχύτητα ανάκτησης, η σαφήνεια της πληροφορίας και η φιλικότητα του συστήματος.

Δημιουργήθηκε ένα εκτεταμένο μοντέλο οντοτήτων-συσχετίσεων (extended entity-relationship model, EER), στο οποίο ενσωματώθηκε θησαυρός όρων αναπτυγμένος με το εργαλείο πολυγλωσσικού θησαυρού MultiTes. Το σύστημα υποστηρίζει τον ενιαίο σημασιολογικό ευρετηριασμό των εγγράφων και αποτελεί μία νέα εφαρμογή του μοντέλου σχεδιασμού του ΑΡΧΟΝ (1999-2000, ΙΤΕ) σε σχεσιακή βάση, με δυνατότητα πρόσβασης στα δεδομένα της μέσω διαδικτύου. Το περιβάλλον εκτέλεσης της εφαρμογής είναι τα Windows XP.

Το έργο περιέλαβε τέσσερις φάσεις εργασίας : ανάλυση απαιτήσεων, εννοιολογική σχεδίαση, τεχνική σχεδίαση και υλοποίηση (με ενδεικτικό αριθμό καταχωρίσεων, έλεγχο και αξιολόγηση του συστήματος).

Προϊόντα του προγράμματος

• Βάση δεδομένων: http://weddings.ims.forth.gr//.

Δημοσιεύσεις 

• Αγλαΐα Κάσδαγλη 2000, Γαμήλιες παροχές στη βενετοκρατούμενη Κρήτη και αλλού: μία πρώτη ανάγνωση των κρητικών προικώων εγγράφων της ύστερης βενετοκρατίας, στο Πεπραγμένα Η’ Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου, Ηράκλειο, τ. Β1, 321-32.
• Αγλαΐα Κάσδαγλη 2004, Family and Inheritance in the Cyclades 1500-1800: Present knowledge and unanswered questions, Journal of Family History 9, 257-274.
• Αγλαΐα Κάσδαγλη 2005, Dowry and Inheritance, Gender and Empowerment in the “Notarial Societies” of the Early Modern Greek World’ / «Προίκα και κληρονομιά,κοινωνικό φύλο και άσκηση δικαιωμάτων στις ‘νοταριακές κοινωνίες’ του ελληνικού κόσμου κατά τους πρώιμους νεότερους χρόνους» , Conference on the theme Less favoured – more favoured in law and legal practice: Gender, power and authority, 12th – 19th centuries, organised by members of the electronic site Gender in European Legal History, 12th - 19th centuries, Κοπεγχάγη 27- 29 Σεπτεμβρίου 2004, 7 σελ. Ηλεκτρονική έκδοση [α’ ανάρτηση 2005, τελευταία ανάγνωση 20/8/2012] στη διεύθυνση http://www.kb.dk/export/sites/kb_dk/da/publikationer/online/fund_og_forskning/download/A09_Kasdagli.pdf
• Αγλαΐα Κάσδαγλη 2006, ‘Sexe et parenté dans les îles de l’ Égée (1500-1800) : le témoignage des actes notariés’ / «Κοινωνικό φύλο και συγγένεια στα νησιά του Αιγαίου (1500-1800. Οι μαρτυρίες των νοταριακών εγγράφων)», σε Parenté et société dans le monde grec de l’ antiquité à l’ âge moderne, επιμ. Α. Bresson, M.-P. Masson, S. Perentidis και J. Wilgaux, Μπορντό 2006 (Ausonius – Études 12), σελ. 327-334.
• Αγλαΐα Κάσδαγλη 2006, ‘Notarial acts as sources for social and cultural history: the Greek world under Venetian rule’/ «Οι νοταριακές πράξεις ως πηγή κοινωνικής καιπολιτισμικής Ιστορίας». Διεπιστημονικό συνέδριο (Unlocking the potential of texts: interdisciplinary perspectives on Medieval Greek) του ερευνητικού προγράμματος για τησύνταξη γραμματικής της δημώδους μεσαιωνικής ελληνικής γλώσσας, Centre for Research in the Arts, Social Sciences and Humanities University of Cambridge, 18-19 Ιουλίου 2006. http://www.mml.cam.ac.uk/greek/grammarofmedievalgreek/unlocking/pdf/Kasdagli.pdf
• Αγλαΐα Κάσδαγλη 2006, ‘Notarial archives concerning the Greek world: a chaotic and vastly unexplored wealth’ / «Νοταριακά αρχεία σχετικά με τον ελληνικό κόσμο. Ένας χαοτικός και ανεκμετάλλευτος πλούτος», L'Homme. Europaeische Zeitschrift fuer Feministische Geschichtswissenschaft, 17 (2006/2 ): 141-144.
• Αγλαΐα Κάσδαγλη 2007, «Συλλογική μνήμη και κοινωνική πραγματικότητα. Οι αρχοντικές οικογένειες της Νάξου Μετά την πτώση του δουκάτου» / ‘Memoria collettiva erealtà sociale. Le famiglie nobili di Nasso dopo la caduta del ducato’, στο Το δουκάτο του Αιγαίου, Πρακτικά Επιστημονικής Συνάντησης / Il ducato dell’ Egeo, Atti dell’ Incontro diStudio, Ακαδημία Αθηνών – Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών / Academia di Atene / IBE– Fondazione Nazionale delle Ricerche/ IBE, Athens: 447-454.
• Αγλαΐα Κάσδαγλη 2012, ‘Custom and law in the early modern Aegean islands: the case of marriage payments’, επιμ. Karin Gottschalk, Gender Difference in European Legal Cultures. Historical Perspectives. Dedicated to Heide Wunder on the occasion of her 70th birthday. Στουτγάρδη, Franz Steiner Verlag, 2012.
• Αγλαΐα Κάσδαγλη: Custom, Tradition and “The Law” in the Post-Medieval Cyclades’, κεφ. 5 στο Imperial Lineages and Legacies in the Eastern Mediterranean – Recording the Imprint of Roman, Byzantine and Ottoman Rule, επιμ. Rhoads Murphy [υπό δημοσίευση], Farnham (U.K.): Ashgate Publishing [to be published]