Η ερευνητική ομάδα του Κέντρου Ναυτιλιακής Ιστορίας μελετά και ερευνά την ιστορία της θάλασσας και πιο συγκεκριμένα τη ναυτιλιακή ιστορία της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας καθώς και την επικοινωνία τους με τον υπόλοιπο κόσμο από την αρχαιότητα έως σήμερα. Για την επίτευξη των στόχων του, το Κέντρο Ναυτιλίας αναπτύσσει δομές για την εκπαίδευση νέων επιστημόνων στο χώρο της ναυτιλιακής ιστορίας με την παραγωγή ερευνητικού έργου στους ακόλουθους τομείς: α) τη χρήση της θάλασσας για οικονομικές και κοινωνικές δραστηριότητες (θαλάσσιο εμπόριο, διαδρομές, λιμάνια, ναυτιλιακές επιχειρήσεις, αλιεία, ναυτιλιακές κοινότητες, ναυτική εργασία, ναυπηγική και ναυτική τεχνολογία) β) τη χρήση της θάλασσας για γεωπολιτικούς και επεκτατικούς σκοπούς, όπως η βία στη θάλασσα (ναυτιλιακές αυτοκρατορίες, πολεμικό ναυτικό, πειρατεία) γ)τη χρήση της θάλασσας για την προώθηση της επιστήμης (ιστορία ναυσιπλοίας, ωκεανογραφίας κ.α.) δ) τη θάλασσα ως αναψυχή και παράγοντα ανάπτυξης τουριστικής δραστηριότητας ε) τη θάλασσα ως πηγή έμπνευσης της τέχνης και λογοτεχνίας. Για αυτόν τον σκοπό προωθεί 1) τον εντοπισμό, διατήρηση, ταξινόμηση, επεξεργασία και ανάδειξη ναυτιλιακών αρχείων, 2) την έκδοση συνθετικών μελετών στην Ελλάδα και το εξωτερικό, 3) τη διεξαγωγή σεμιναρίων, συνεδρίων, μεταπτυχιακών προγραμμάτων σε συνεργασία με Πανεπιστήμια της Ελλάδας και του εξωτερικού και καλοκαιρινών σχολείων. Οι δραστηριότητες του Κέντρου Ναυτιλιακής Ιστορίας υποστηρίζονται από το Αρχείο και τη Βιβλιοθήκη του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών. Το Κέντρο Ναυτιλιακής Ιστορίας σχεδιάζει και υλοποιεί ευρωπαϊκά και ερευνητικά προγράμματα συστηματικής έρευνας στα ελληνικά και ξένα αρχεία και βιβλιοθήκες.
Αντικείμενο του παρόντος έργου αποτελεί η ανάπτυξη νέων υπηρεσιών και προϊόντων για το Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος.
Το πρόγραμμα έχει ως θέμα τις δομικές αλλαγές που επέφερε η μετάβαση από το ιστίο στον ατμό, τόσο στις ναυτική εργασία όσο και στην καθημερινότητα των ναυτικών κοινοτήτων, στη Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα έως και τον μεσοπόλεμο.
Ψηφιακοί Χάρτες
Ship operation services (19th - 20th century)
Aνάδειξη της ναυτικής πολιτιστικής κληρονομιάς με την ανάπτυξη ολοκληρωμένης πλατφόρμας 3D ψηφιακών αναπαραστάσεων ιστορικών ιστιοφόρων.
Ο σκοπός του ερευνητικού προγράμματος είναι διττός: 1) η δημιουργία ενός ψηφιοποιημενου ιδιωτικού Nαυτιλιακού Αρχείου Επιχειρήσεων Ωνάση 2) η συγγραφή μιας μελέτης με θέμα την Ιστορία Επιχειρήσεων Ωνάση, που θα τεκμηριώνεται από το υλικό του Αρχείου Ωνάση.
Η Πράξη αποσκοπεί στο να συμβάλλει στη διεπιστημονική προσέγγιση των πολιτισμικών τοπίων της Μεσογείου και της μεταβολής τους στη διαχρονία.
Η ιστορία των λιμανιών αποτελεί ένα ραγδαίως αναπτυσσόμενο πεδίο έρευνας που έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον πολλών ερευνητών τα τελευταία χρόνια. Το λιμάνι της Θεσσαλονίκης αποτελεί ένα απαιτητικό και συνάμα αρκετά γόνιμο πεδίο έρευνας. Η λιμενική δραστηριότητα επηρέασε με ουσιαστικό τρόπο την κοινωνική, την οικονομική αλλά και τη χωρική εξέλιξη της Θεσσαλονίκης ανά τους αιώνες. Στις αρχές του 20ου αιώνα η πόλη είχε καταστεί σε ένα από τα σπουδαιότερα εμπορικά λιμάνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και μετέπειτα του ελληνικού κράτους. Σκοπός της έρευνάς μας είναι να μελετήσουμε τον υλικοτεχνικό εκσυγχρονισμό του λιμανιού κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα. Η αναδιαμόρφωση του λιμανιού κατά στις αρχές του 20ου αιώνα μεταμόρφωσε την εικόνα και τη δομή του, οργάνωσε διαφορετικά τον χώρο του, αύξησε την αποδοτικότητά του, βελτιστοποίησε την μεταφορική του δυναμική, εμπέδωσε ένα νέο καταμερισμό της εργασίας, ενώ μεταμόρφωσε ένα μεγάλο τμήμα του φυσικού περιβάλλοντος της πόλης. Έτσι, υπό μία έννοια η μελέτη της αναβάθμισης των υποδομών του λιμανιού έχοντας ως βασικό, άλλα όχι μοναδικό, πεδίο έρευνας το Ιστορικό Αρχείο Λιμένος Θεσσαλονίκης, αποτελεί μια προσπάθεια να διαπιστώσουμε την αλληλεπίδραση μεταξύ τεχνολογικής εξέλιξης, οικονομικής ανάπτυξης και φυσικού περιβάλλοντος. Τέλος, σκοπός μας είναι να συμβάλουμε στην καλύτερη γνώση της ιστορίας της πόλης της Θεσσαλονίκης.
Το Κέντρο Ναυτιλιακής Ιστορίας παρέχει τρίχρονη υποτροφία για την εκπόνηση διδακτορικής διατριβής σε θέμα ναυτιλιακής ιστορίας, με χορηγία του Ιδρύματος «Αιγέας».
Την υποτροφία Ναυτιλιακής Ιστορίας του Κέντρου Ναυτιλιακής Ιστορίας 2019-2021 κέρδισε ο Άγγελος Δρουγούτης.
Το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών/ΙΤΕ στα πλαίσια του ερευνητικού προγράμματος ERC STG 2016 'Seafaring Lives in Transition. Mediterranean Maritime Labour and Shipping during Globalization, 1850s-1920s', οργάνωσε την πρώτη διεθνή συνάντηση (workshop) την Παρασκευή 6 και το Σάββατο 7 Οκτωβρίου στην αίθουσα διαλέξεων του ΙΜΣ, Νικ. Φωκά 130, στο Ρέθυμνο.
Στην διημερίδα συζητήθηκαν ερευνητικές προσεγγίσεις των μελών του προγράμματος, από τα πανεπιστήμια της Βαρκελώνης, Γένοβας Αιξ-Μασσαλίας και Κρήτης, σε ζητήματα Ναυτιλιακής Ιστορίας της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας. Η κεντρική ομιλία της συνάντησης έγινε την Παρασκευή 6 Οκτωβρίου στις 20.00 από τον καθηγητή κ. Gopalan Balachandran του Graduate Institute of International and Development Studies της Γενεύης, με θέμα «Sailors beyond ships and seas: modern seafarers in history and society”.
Το εναρκτήριο Διεθνές Συμπόσιο του Κέντρο Ναυτιλιακής Ιστορίας με τίτλο «What is Maritime History? [Τι είναι Ναυτιλιακή Ιστορία]» έγινε στις 25-26 Απριλίου 2018 στο Ρέθυμνο. Στο Διεθνές Συμπόσιο έλαβαν μέρος 10 ναυτιλιακοί ιστορικοί, οι επιφανέστεροι στον κόσμο από Αγγλία, Γερμανία, Νορβηγία, Πορτογαλία και Αυστραλία και συζήτησαν τις εξελίξεις στην Ναυτιλιακή Ιστορία την τελευταία 20ετία. Η χρηματοδότηση του Συνεδρίου έγινε από το “Ίδρυμα Maria Tsakos”.
Διεθνές Συνέδριο του Κέντρου Ναυτιλιακής Ιστορία με θέμα «Visions, Vows and Wonders: Religion and the Sea in the Eastern Mediterranean, 15th-19th Centuries [Οράματα, Τάματα και ‘Θάματα’: Θρησκεία και Θάλασσα στην Ανατολική Μεσόγειο, 15ος-19ος αιώνας]» έγινε στις 12-13 Οκτωβρίου 2018 σε συνεργασία με το Southern Connecticut State University των ΗΠΑ όπου έλαβαν μέρος 16 καθηγητές από τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Αγγλία, την Κύπρο, Ιταλία, Τουρκία και Γαλλία. Το συνέδριο χρηματοδότησε το Ίδρυμα «ΑΙΓΕΑΣ» και η Grecotel.
Ο σκοπός του συνεδρίου ήταν να συζητήσει την βιωμένη θρησκεία/lived religion στη σχέση του ανθρώπου με τη θάλασσα. Η ιστοριογραφία στην Ελλάδα τα τελευταία πενήντα χρόνια παρουσιάζει μία αξιοσημείωτη παραγωγή επιστημονικών έργων σε διάφορους τομείς της ιστορικής επιστήμης και με ποικίλες ερμηνευτικές προτάσεις και μεθόδους. Παρά την πρόοδο αυτή, ο τομέας της θρησκευτικής ιστορίας παραμένει κυρίως έργο θεολόγων και κληρικών, παρά ιστορικών και κοινωνικών επιστημόνων. Η παραγωγή είναι κάπως καλύτερη στον τομέα της ανθρωπολογικής θεώρησης της θρησκείας. Παρόλα αυτά ο επιστημονικός διάλογος μεταξύ των ερευνητών δεν είναι ακόμα συστηματικός, η αλληλεπίδραση εμπειρικής ιστορικής έρευνας και θεωρητικών αναζητήσεων βρίσκεται ακόμη σε εμβρυακό επίπεδο και, συνολικά, η ελληνική εμπειρία δεν έχει (παρά τις μεμονωμένες προσπάθειες των ανθρωπολόγων και των κοινωνικών ιστορικών) καταλάβει το μερίδιο που της αρμόζει τόσο στην ελληνική όσο και στη διεθνή βιβλιογραφία. Θα μπορούσε κανείς να ισχυρισθεί ότι δεν έχει ακόμα συγκροτηθεί στην χώρα μας ένα αυτόνομο πεδίο θρησκευτικής ιστορίας. Για το λόγο αυτό αποφασίσαμε να οργανώσουμε στο Ρέθυμνο Διεθνές Συνέδριο Θρησκευτικής Ιστορίας με την φιλοδοξία να προσφέρει την ευκαιρία για να συσπειρωθεί το εγχώριο ερευνητικό δυναμικό και να συμβάλει στην έναρξη του επιστημονικού διάλογου και της κριτικής αντιπαράθεσης στο πεδίο αυτό μεταξύ ιστορικών, ανθρωπολόγων και άλλων ερευνητών από διαφορετικούς επιστημονικούς κλάδους και θεωρητικές παραδόσεις. Βασιζόμενοι στον ήδη αναπτυγμένο κλάδο της ναυτιλιακής ιστορίας στην Ελλάδα, θεωρούμε τη θάλασσα το συνεκτικό στοιχείο το οποίο μας δίνει τη δυνατότητα να καλύψουμε ερευνητικά τον τρόπο με τον οποίο το θρησκευτικό βιώθηκε σε συνδυασμό με τη συνεκτική δύναμη της θάλασσας στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η Συλλογή Ναυτιλιακής Ιστορίας αποτελείται από:
Σειρές Προξενικών αναφορών , Γαλλικών και Βρετανικών για λιμάνια της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας, 19ου αιώνα και αρχών 20ου.
Συλλογή εγγράφων ναυτιλιακών επιχειρήσεων, όπως του Σταματίου Γ. Εμπειρίκου της Άνδρου από την Καίρειο Βιβλιοθήκη.
Συμβολαιογραφικές Πράξεις Γαλαξιδίου, 19ου αιώνα.
